Aanpassingen

Boeken worden, als ze worden herdrukt, door de auteur wel eens aangepast, dat is zijn/haar/hen goed recht. 's Werelds meest gelezen boek, de bijbel, is door de eeuwen heen zo vaak herschreven door de machthebbers van het moment om het gepeupel er onder te houden, dat ik me afvraag hoeveel er nog authentiek is in vergelijking met de oorspronkelijke verhalen. Ook worden boeken die decennia meegaan en herdruk op herdruk beleven herschreven omdat het taalgebruik te ouderwets is en er woorden in voorkomen die in onbruik zijn geraakt. 

Nu liggen de kinderboeken van Roald Dahl onder het vergrootglas, een groep 'sensitivity readers' (van zo'n naam moet ik al een weinig vomeren in m'n mond) hebben de boeken van de in 1990 overleden Britse auteur met rode pen in de hand gelezen en aangegeven dat er honderden(!) wijzigingen in aangebracht gaan worden.  

Het is niet zo dat men het heeft bekeken of er in onbruik geraakte woorden in staan, deze boeken zijn uitgekomen in de jaren zestig, zeventig en tachtig van de vorige eeuw, dus het had zomaar gekund. Maar dat is het punt niet, daarnaast, de boeken worden door kinderen wereldwijd nog steeds met heel veel plezier gelezen vanwege de hele eigen verteltrant van Roald. Dat zegt wel iets over de verhalen en zijn auteurschap. Nee, men heeft gekeken of er 'gevoeligheden' in stonden. 

Roalds verhalen zijn grappig, griezelig, apart en soms wat sadistisch, dat maakt zijn boeken ook juist zo uniek. Woorden als 'dik' en 'lelijk' kunnen volgens de sensitieve lezersgroep niet meer en de heksen die kaal zijn en daarom pruiken dragen kan wel, maar er wordt dan aan toegevoegd dat er een heleboel andere redenen zijn waarom vrouwen pruiken dragen en dat daar niets mis mee is. Mijn hemel! Wat een geneuzel! Kinderen kunnen meer aan en begrijpen meer dan wat curlingouders en 'sensitivity readers' klaarblijkelijk voor mogelijk houden. Het zal u natuurlijk ook niets verbazen dat dit iets is wat in de Verenigde Staten en Groot Brittannië al een aantal jaren gaande is. 

Roald Dahl leeft zoals gezegd niet meer, een bedrijf wat de rechten bezit op al zijn verhalen en personages, Roald Dahl Story Company, is gekend in de aanpassingen en zijn het ermee eens. Ik denk dat Roald zelf dat niet zou zijn, die hield wel van dingen bij de naam noemen. Het betekent niet dat hij nooit iets aangepast heeft. Mede door de film van zijn boek 'Charlie and the Chocolate Factury' kennen wij de Oompa-Loompas als oranje creatuurtjes met groen haar. Zo had Roald ze niet omschreven in de eerste versie van het boek in 1964. Hij beschreef ze als door Willy Wonka gevonden 'pygmeeën in het diepste en donkerste deel van de Afrikaanse jungle'. Willy verscheepte de Oompa-Loompas in 'kratten met verluchtingsgaten'. De oorspronkelijke illustraties lieten dat ook zien. Roald had nooit de bedoeling gehad om racistische stereotypes te gebruiken, hij zag ze als leuke en lieve wezentjes in tegenstelling tot de vervelende witte kinderen in het verhaal, maar begreep hoe het overkwam en hij paste zijn boek aan. Maar het kernpunt hierin is dat hij, de auteur van het boek, het zelf deed. 

Nu passen anderen het werk aan naar hun eigen waarden, niet die van de auteur. De waan van de dag dus, zoals al eeuwen met de al eerder genoemde bijbel is gebeurd. Voortschrijdend inzicht is een fantastisch iets, ik wantrouw mensen die over alles nog exact hetzelfde denken als twintig jaar geleden, maar literatuur aanpassen omdat men een dikke jongen te shockerend vindt voor de tere kinderzieltjes en er dan 'een enorme jongen' van maakt is te zot voor woorden. Hieronder vindt u een passage uit het boek 'The Witches' van Roald Dahl zoals het oorspronkelijk is geschreven en na de aanpassing. Wat is nou leuker om te lezen als kind?