Automatieken

Iedere bedrijfskantine heeft tegenwoordig zo'n automaat waar allerlei snoeperij in zit, die wordt eens in de zoveel tijd door een mannetje gevuld en het ontvangen geld wordt meegenomen. Wij hadden ook zo'n automaat maar soms bleef er wel eens een gekozen product hangen, dan diende je aan het apparaat te gaan hangen en dan kwam er naast jouw gekozen lekkernij soms zoveel vrij dat je de hele kantinetafel kon trakteren. Dat compenseerde dan weer die keren dat de automaat wel geld inslikte maar niets daarvoor in de plaats uitspuwde.

In mijn jeugd had iedere zichzelf respecterende snackgelegenheid een automatiek, waar achter een glazen deurtje kroketjes (toen nog croquetten) , nasischijven, of saucijzenbroodjes lagen. Ik kan me nog herinneren dat op station Hollands Spoor in Den Haag ook zo'n automatiek was en ik eens zin had in een saucijzenbroodje, dus ik het benodigde bedrag ingeworpen en ik nam een hap....bleek ik in een amandelbroodje gebeten te hebben, en als ik iets meer dan vies vind....

Daarnaast werd de verslaving aan nicotine in die jaren niet getemperd door gruwelijke foto's van wat er allemaal met je kan gebeuren als je rookt. Ook voor sigaretten en shag waren er overal automaten aangebracht, waarbij je na het ingeworpen geld aan een laatje moest trekken voor het merk van je keuze. Omdat altijd de prijs van de banderol moest worden aangehouden, en er bedragen als ƒ2,75 betaald diende te worden (ja, ik kan me deze voor nu belachelijk goedkope prijs voor een pakje sigaretten nog herinneren) zat er na inworp van ƒ3,- een kwartje met plakband bevestigd op het pakje.

Opeens verscheen bij onze sigarenboer Koos naast de automaat met rookwaren nóg een automaat. "Wat zit daarin?" vroeg ik aan mijn moeder. "Kauwgom" was haar korte maar duidelijke antwoord. En de kous was af, want ik mocht geen kauwgom als klein kind. Het was alleen geen kauwgomautomaat, het was een automaat voor preservatieven. Voor als je op de late avond plots in een amoureuze situatie verkeerde, dan kon je snel nog even een pakje uit de automaat trekken (no pun intended) om het hele gebeuren leuk te houden zonder consequenties na een maand of negen.

Kauwgomautomaten waren er wel, of liever gezegd kauwgomballenautomaten. Meestal waren die vergezeld van automaten waarin een soort balletjes of eivormige doosjes zaten waarin een klein speelgoedje zat. Met een draaiknop kreeg je na inworp van wat kleingeld een kauwgombal of zo'n balletje/eitje. De ondraaglijke spanning daarbij was natuurlijk dat je niet wist welk balletje jou ten deel zou vallen. Door het raampje had je al iets gezien wat je heel graag zou willen, en dat werd het meestal niet, maar je was in die tijd als kind vrij snel tevreden en blij met wat jou toe kwam.

Kort geleden kwam me onder ogen dat er vroeger nog twee automaten waren waarvan ik het bestaan nooit heb geweten. Ten eerste een kousenautomaat voor als je denk ik een kousen-noodgeval had, en ten tweede een grammofoonplatenautomaat waaruit je singletjes kon halen als je niet meer kon wachten tot de winkels open gingen en de hit van dat moment unbedingt nú in je bezit wilde hebben.

Misschien zijn er nog wel meer automaten geweest in de jaren 50, 60 en 70 van de vorige eeuw. Maar ze zijn vrijwel allemaal uit het straatbeeld verdwenen, en wie heeft er heden ten dage nog muntgeld op zak?