De tweede generatie

Talitha vond een tijd terug een aan haar geschonken boek in de brievenbus, wie de gever of geefster is geweest is nog steeds in nevelen gehuld. Het is het boek 'De tweede generatie' van Demi van Hutten, zelf een kind van de derde generatie waarover ze al eerder een boek publiceerde. In 'De tweede generatie' komen 27 mensen aan het woord, geboren tussen 1946 en 1977, van wie beide of één van de ouders is/zijn geboren in voormalig Nederlands-Indië en die in de jaren 50, al dan niet vrijwillig, naar Nederland zijn gekomen. Ik mocht dit boek van haar lenen.

Veel mensen die daarvandaan naar Nederland vertrokken kwamen naar Den Haag, mijn geboortestad. Als opgroeiend kind in de jaren zestig en zeventig was dat voor mij heel gewoon, ik kan me vanaf de kleuterschool geen klas voorstellen waarin niet ook Indonesische kinderen zaten. In het boek komt naar voren dat er ook gezinnen in andere gedeeltes van Nederland woonden waar ze juist opvielen omdat zij de enige mensen waren met een tintje.

De interviews in het boek volgen een bepaald stramien. Men begint bij de ouders, waar woonden die destijds, hoe hebben ze elkaar leren kennen, hoe en wanneer zijn ze naar Nederland gekomen? Vervolgens wordt er ingezoomd op de jeugd van de geïnterviewden, de thuissituatie, de opvoeding. Hoe geven ze hun Indisch-zijn weer door aan hun kinderen en hoe zien ze de toekomst van hun cultuur. Er zijn een aantal zaken die als een rode draad door alle verhalen lopen. Het aanpassen, Sandra Reemer heeft wel eens gezegd: 'Wij moesten (van haar ouders) Nederlandser zijn dan de Nederlanders'. Veel ouders van de geïnterviewden wilden ook niet dat er thuis een andere taal werd gesproken dan Nederlands (we wonen nu hier). Daarnaast altijd het beste uit jezelf halen, laten zien dat je het kan. De meeste ouders waren streng, maar ook worden de warme familiebanden in elk interview benoemd. En vooral het eten en de daaraan gekoppelde gastvrijheid. Iedereen kon altijd mee eten, er was genoeg. 

Heel veel ouders van de tweede generatie-kinderen hebben verschrikkelijke dingen meegemaakt in de tijd van de oorlog om de onafhankelijkheid, om het over de wijze waarop vele van hen in Nederland zijn ontvangen nog maar niet te hebben. En dan komt de zwijgcultuur om de hoek kijken. Daar werd nooit over gepraat, ook dat komt in ieder verhaal naar voren. En als er al over gepraat werd, werd dat op filmische anekdotische wijze gedaan en werden de echte gruwelen niet benoemd. In enkele gevallen begonnen ouders op hoge leeftijd wel te vertellen, maar vaker nog gingen de verhalen mee in het graf en zijn kinderen achter zaken gekomen door zelf intensief onderzoek te doen. 

Het is natuurlijk ook altijd enigszins weggemoffeld en doodgezwegen hoe Nederland zich in voormalig Nederlands-Indië heeft gedragen/misdragen, maar gelukkig wordt er de laatste jaren met andere ogen naar gekeken en worden die belangrijke verhalen wel verteld. Er zijn documentaires en boeken waarin een ander meer waarheidsgetrouw beeld wordt geschetst. Ook in dit boek wordt duidelijk dat de tweede generatie de last van de eerste generatie heeft gevoeld in hun jeugd of zelfs nog steeds voelt. Het zijn hele belangrijke verhalen die verteld moeten blijven worden, dat is ook de conclusie die de meeste van de geïnterviewden trekken.